Op zondag 16 februari om 20 uur sluit Abdel Rahman El Bacha, laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd, PIANONOCTURNESinPRIMETIME af met een uitzonderlijk recital. Deze Frans-Libanese pianist, gekend als uitzonderlijk Chopinvertolker, laat de nachtelijke verbeelding weerklinken in nocturnes van Chopin en diens 20ste-eeuwse collega’s. Het belooft een feest voor hart en ziel te worden.
De verbeelding van de nacht
“Het begrip ‘nocturne’ roept een sterk beeld op,” vindt El Bacha. “Voor mij heeft het een metafysische dimensie: waar de dag de mens het gevoel geeft onoverwinnelijk te zijn, toont de nacht hem zijn nietigheid. De nacht heeft een schoonheid die moeilijk te ontkennen valt, en noodzaakt je het materiële los te laten en je over te geven aan het spirituele. De nacht laat je toe je verbeelding de vrije loop te laten. En elk op hun manier hebben componisten die verbeelding trachten te verklanken in hun nocturnes.”
“Mijn geschiedenis met de muziek van Chopin gaat terug naar mijn kindertijd”, vertelt El Bacha. “Ik speelde mijn eerste Chopin, een mazurka, toen ik elf jaar was. Niet heel jong dus. Maar het was een coup de foudre; ik werd direct gegrepen door het bijzondere, het unieke van zijn muziek. Ook vandaag nog vind ik zijn muziek ongrijpbaar en mysterieus. Hij maakt gebruik van gekende harmonieën van zijn voorgangers en tijdgenoten, maar toch heeft elke toonaard in Chopins schriftuur een andere sonoriteit, een ander gevoel. Zijn muziek is een wereld op zich. Voor mij zijn er maar weinig componisten voor wie dat ook geldt, Ravel misschien of hier en daar Debussy.”
Diepgang
Chopins muziek heeft vele facetten. De nocturnes illustreren volgens El Bacha Chopins meest verinnerlijkte kant. “Ik zeg bewust niet ‘meest kalme’ of ‘rustige’, want sommige van zijn nocturnes zijn erg stormachtig. Maar ze houden altijd iets positiefs in zich, ze eindigen altijd wel met het licht, met een optimistische blik. De enige set nocturnes waarin Chopin geen stuk in mineur opnam, is zijn Opus 62. Ik speel ze in AMUZ, en ze lijken misschien minder verleidelijk op het eerste gezicht, maar ze hebben een diepgang en een meesterschap die buiten kijf staan. Ze onthullen voor mij ook het spirituele in zijn muziek. Het is niet de romantiek die doet wenen, maar romantiek zoals in de poëzie van Lamartine die voorbij het wereldse blikt. In een nocturne van Chopin schitteren meer sterren dan aan de hemel. In zijn opus 9, 15 of 27 bijvoorbeeld, word je verblind door de magie, de klankwereld, door de zoete melodie, en word je onmiddellijk verleid door de directe aantrekkingskracht.”
Nachtelijke verbeelding
De overige nocturnes die Abdel Rahman El Bacha u presenteert, werden allemaal gecomponeerd in de 20ste eeuw – tussen 1902 en 1994. Ze sluiten qua sfeer of klankwereld aan bij die van de 19de eeuw, die eveneens die nachtelijke verbeelding in zich hebben. De nocturne van Villa-Lobos is een hommage aan Chopin en die van Samuel Barber aan John Field. “In andere, zoals die van Sergei Bortkiewicz”, vertelt hij, “echoot de sfeer van de jonge Chopin, of van een dromerige Debussy, zoals bij Dora Pejačević en Charles Griffes. Het zijn werken die je vandaag zelden hoort op het concertpodium. Maar wat een ontdekkingen! De nocturne van Alexandre Tansman is waarachtig een klein wonder dat het raffinement van Ravel evenaart”, aldus El Bacha.
Uit het hoofd
Omdat de schriftuur van de componisten in de 20ste eeuw zo verschillend is, bestaat de moeilijkheid voor de uitvoerder erin om vanaf de eerste noot de juiste sfeer van de nocturne te grijpen. El Bacha houdt eraan om al zijn concerten uit het hoofd te spelen. “Ik doe dat niet omwille van het showgehalte,” verklaart hij, “maar omdat het voor mij de beste manier is om de kracht van het moment volledig te benutten. Als je de muziek niet afleest van de partituur, maar ze verinnerlijkt hebt, kan je ze beter interpreteren en kan je je verbeelding in het moment vrij laten. Ik ben een jaar geleden begonnen dit programma in te studeren en ik kijk er erg naar uit het te presenteren aan het publiek.”
Lees meer: Naruhiko Kawaguchi, Laura Granero, Florent Albrecht, Jan Michiels, Olga Pashchenko en Bart Van Oort aan het woord over hun selectie nocturnes.
Meer over de concerten van Bart van Oort, Florent Albrecht, Naruhiko Kawaguchi, Laura Granero, Jan Michiels, Olga Pashchenko en Abdel Rahman el Bacha vindt u hier: PIANONOCTURNESinPRIMETIME. Om alvast in de sfeer te komen maakten we voor u deze teaser Spotify-playlist.