De Franse pianist Florent Albrecht opent op 13 februari het festival PIANONOCTURNESinPRIMETIME. Albrecht studeerde aanvankelijk moderne piano, maar raakte steeds meer in de ban van historische instrumenten en legde zich ook toe op het klavecimbel en de pianoforte. Sinds 2020 leidt hij Ensemble de L’Encyclopédie waarmee hij muziek van het classicisme en de preromantiek op historische instrumenten uitvoert. In AMUZ speelt hij de vroegste nocturnes van Chopin en die van Chopins voorgangers: Field, Glinka en Szymanowska.
Het was een logische keuze om u tijdens het festival de nocturnes van John Field te laten uitvoeren, want u vertolkt ze op uw eerste solo-cd. Vanwaar de keuze om u met de minder bekende Field aan het ruime publiek voor te stellen?
Die keuze kwam er na gesprekken met mijn platenlabel. In plaats van het zoveelste Chopin-album uit te brengen, besloten we de nocturnes van Field op te nemen. Ik kende toen nog niet al zijn nocturnes, want Field wordt vaak – ten onrechte – gezien als een opstap naar de beroemde nocturnes van Chopin. Maar hoe meer ik zijn partituren bestudeerde, hoe meer ik ontdekte dat Field een eigen universum creëert: vroegromantisch en verrassend veeleisend om goed te laten klinken.
Waarin ligt de specificiteit dan wel?
Field is een kunstenaar, geworteld in de esthetiek van zijn tijd, de eerste decennia van de 19de eeuw. Kunstenaars – schrijvers, beeldend kunstenaars en componisten – schilderden hun gevoelens en vonden inspiratie in de natuur. De gevoelens in Fields muziek zijn eenvoudig, maar zeker niet goedkoop sentimenteel. Zijn stijl is sterk beïnvloed door de vocale muziek en het genre van de romance, zoals het beroemde Plaisir d’amour van Padre Martini (n.v.d.r.). Field hield ook van het belcanto van Bellini. De muziek van Chopin daarentegen zingt wel, maar is niet meer ‘zingbaar’. Chopin componeerde psychologische drama’s, met complexere harmonieën en virtuoze technieken. Maar ik mag niet veralgemenen: ook Field was een befaamd virtuoos pianist.
Uw recital lijkt een boeiend gesprek tussen verschillende componisten.
Inderdaad. De vroege nocturnes van Chopin begrijp je beter als je die van Field kent. Fields muziek bevat elementen, zoals speeltechnieken en harmonieën, die al vooruitwijzen naar Chopin en zelfs Schumann. Field was een pionier van deze nieuwe muziekvorm en gaf elke nocturne een uniek karakter. Hij veroverde er terecht heel Europa mee.
Naast Field en Chopin speel ik ook werk van Maria Szymanowska, wiens composities sterk aan Field doen denken, en van Glinka, die in Sint-Petersburg leerling was van Field, en de grondlegger van de Russische school zou worden.
Is er dan toch een rode draad in alle nocturnes terug te vinden?
De term ‘nocturne’ bestond al vóór Field. Mozart schreef bijvoorbeeld een notturno voor orkest, maar dat is een heel ander soort werk. Het Franse begrip nocturne kreeg zijn huidige betekenis bij Field, Chopin en Szymanowska: een verwijzing naar de nacht en haar rustgevende sfeer. Veel nocturnes werden in intieme salons gespeeld, ver van de heroïsche romantiek van Chopins polonaises of Liszts briljante solowerken. De nocturnes waren geschikt om thuis te spelen. Field componeerde ze niet alleen voor zichzelf, maar ook voor zijn leerlingen en de rijke beschermvrouwen in Rusland. De nocturne was bedoeld voor een publiek van muziekliefhebbers, wat ook samenhangt met de explosieve productie van piano’s in de 19de eeuw: heel veel families uit de adel en burgerij hadden thuis een piano staan.
Veel van Fields nocturnes lijken nochtans niet eenvoudig te spelen voor een amateur.
Dat klopt. Veel van die melomanen hadden destijds een hoog niveau. Daarnaast gaf Field ook les aan leerlingen die een carrière als uitvoerder-componist ambieerden. Ook Chopin gaf les – wat zijn voornaamste bron van inkomsten was trouwens – en vaak aan zeer getalenteerde pianisten. Uit bronnen weten we dat hij sommige werken, zoals zijn nocturnes, aanpaste aan het niveau van zijn leerlingen. Chopin gaf zijn leerlingen trouwens geregeld de nocturnes van Field als studiemateriaal.
Chris Maene zal uit zijn collectie twee instrumenten leveren voor uw recital, een Erard van 1836 en een Pleyel van 1843. Zijn er verschillen tussen die piano’s?
Beide piano’s passen perfect bij dit repertoire. Vanaf de jaren 1820 was er een felle concurrentiestrijd tussen pianobouwers, die elkaar met uitvindingen en patenten probeerden te overtreffen. De opkomst van geniale pianovirtuozen versterkte die competitie. Vandaag worden artiesten als Yuja Wang gesponsord door merken als Rolex, maar destijds waren het de pianobouwers die pianisten ondersteunden. Zo werkte Erard samen met Liszt en Pleyel met Chopin. Erard-piano’s hebben een krachtigere klank en een lichte aanslag, wat aansloot bij Liszts virtuoze speelstijl in grote zalen. Chopin verkoos de meer intieme, ronde klank van Pleyel, met toetsen die zwaarder aanvoelen. Ik kijk er alvast erg naar uit om de nocturnes op deze twee instrumenten te laten schitteren.
Meer over de concerten van Bart van Oort, Florent Albrecht, Naruhiko Kawaguchi, Laura Granero, Jan Michiels, Olga Pashchenko en Abdel Rahman el Bacha vindt u hier: PIANONOCTURNESinPRIMETIME. Om alvast in de sfeer te komen maakten we voor u deze teaser Spotify-playlist.