Linos was in de Griekse mythologie de zoon van Apollo en werd alom geprezen om zijn muzikale talenten. Hij bedacht de mooiste melodieën, bracht ontroerende liederen en blonk uit als spreker. Linos Piano Trio brengt met evenveel brio 19de-eeuwse kamermuziek naar AMUZ. Prach Boondiskulchok, de pianist van het ensemble, vertelt met veel enthousiasme over het programma.
Sinds wanneer spelen jullie samen?
Cellist Vladimir Waltham en ikzelf hebben het trio in 2007 opgericht. Destijds met een andere violist, maar we spelen nu al een hele tijd samen met Konrad Elias-Trostmann. Door de jaren heen hebben we steeds getracht om de grenzen van het repertoire voor klaviertrio op te zoeken. Ten eerste door het repertoire uit te breiden, want dat is vergeleken met strijkkwartetten eerder beperkt. Doordat we met verschillende instrumentenfamilies werken – een klavierinstrument en strijkinstrumenten – worden we soms geconfronteerd met beperkingen, maar evengoed met andere mogelijkheden dan die voor het strijkkwartet. Daarom maken we sinds 2010 transcripties en bewerkingen van reeds bestaande werken. Aanvankelijk stonden concertorganisatoren daar huiverachtig tegenover, maar we merken dat veel muzikanten ons daarin volgen. De praktijk kan je trouwens historisch verantwoord noemen, want in het verleden werd dat ook gedaan.
Een tweede pad dat we bewandelen, is dat van de historische uitvoeringspraktijk. Vladimir en ikzelf gingen al eerder aan de slag met historische instrumenten en de laatste jaren heeft ook Konrad zich in de praktijk verdiept. We zijn vooral begaan met de technologie van de instrumenten en hoe die de uitvoering beïnvloedt. Wanneer er over de historische uitvoeringspraktijk wordt gesproken, valt soms nog het woord ‘correct’ – wat een ‘correcte’ uitvoering zou moeten zijn – maar we weten allemaal dat ‘correct’ niet bestaat, en dat het ‘correcte’ net heel fluïde is. Kijken we bijvoorbeeld naar Beethovens Pianotrio in G opus 1, nr. 2 dat op het programma staat. Toen Beethoven dat werk in het paleis van prins Lichnowsky uitvoerde – waar Joseph Haydn trouwens bij aanwezig was – weten we niet exact op welke piano hij het trio speelde. We kunnen het echter wel goed inschatten. De vraag is dan welke instrumenten hij in zijn leven kende. Ik wil een link leggen met vandaag. Als je een nieuwe iPhone koopt, ken je nog niet per se alle mogelijkheden van het toestel. Veel kans dat je het toestel gebruikt als was het een Samsung van enkele jaren oud. Hetzelfde gebeurde destijds met instrumenten. Het is niet omdat het werk van 1792 dateert, dat we het ook op een piano van dat jaar moeten uitvoeren. Het is logischer om iets verder in de tijd terug te gaan: welke instrumenten kende Beethoven als jongeman, welke had hij ter beschikking? We weten bijvoorbeeld dat gravin Thun, de echtgenote van prins Lichnowsky, een Stein-pianoforte in haar bezit had. Er bestaat dus een grote kans dat Beethoven daarop speelde. Daarom zullen we het werk op een kopie van dit instrument uitvoeren.’
Jullie voeren ook muziek van Felix en Fanny Mendelssohn uit, respectievelijk bewerkingen van Lieder ohne Worte, en het Pianotrio in d, opus 11. Welk instrument heb je daarvoor uitgekozen?
Een originele Erard-piano uit 1836 uit de collectie van Chris Maene. Dit is interessant, omdat het niet alleen een reis in de tijd is, maar vooral ook een reis in de ruimte. Erard-piano’s waren in Duitsland niet zo geliefd. Het mechanisme ervan is zwaarder dan van Duitse piano’s. Toen Felix in Engeland op tournee was, leerde hij daar Erard-piano’s kennen en die hadden een grote impact op hem.
Felix en Fanny correspondeerden veel met elkaar. Ik beschouw hen als een soort van onderzoeksgroep, waarbij ze steeds nieuwe ideeën met elkaar uitwisselden. Het leek ons daarom belangrijk om niet alleen muziek van Felix, maar ook van Fanny voor te stellen. Haar Pianotrio opus 11 is een van de laatste werken die ze componeerde, en tegelijk een van de belangrijkste trio’s van het repertoire überhaupt.
Nochtans wordt haar werk minder uitgevoerd.
Dat heeft helaas te maken met het sexisme in de wereld, het feit dat ze als vrouw lang in de schaduw heeft gestaan van haar mannelijke collega’s. Haar taal is ook anders dan die van Felix. Ze schrijft compacter – er zit meer informatie in een muzikale zin – en haar werken zijn ook moeilijker om te spelen dan die van Felix. Door die concentratie van ideeën beschouw ik Fanny als een wegbereider voor Johannes Brahms. Het Pianotrio is niet eenvoudig uit te voeren, maar het verheugt me dat het de laatste jaren toch meer op concertaffiches staat.
Van Felix Mendelssohn staan enkele interessante bewerkingen op het programma?
We kennen allemaal de kleine juweeltjes die Mendelssohn componeerde voor piano, de Lieder ohne Worte. Hij heeft een dergelijk ‘lied’ gecomponeerd voor piano en cello, opus 109, dat we zullen uitvoeren. We bedachten dat het fijn zou zijn om ook een lied te bewerken voor piano en viool, en een voor het volledige trio. Zo tonen we als het ware een röntgenfoto van het ensemble. Vóór het grote werk van Fanny geven we dus een soort van aperitiefhapje dat de verschillende kleurmogelijkheden van het ensemble demonstreert.
Bij het maken van de arrangementen vroegen we ons af hoe de componist zijn werken zelf zou transcriberen. Misschien kan artificiële intelligentie die taak in de toekomst overnemen, maar dat zouden we wel heel jammer vinden.
Het concert in AMUZ is het startschot voor een groots opnameproject. Linos Pianotrio zal alle pianotrio’s van Ludwig van Beethoven opnemen voor het CAvi-music label, dat sinds 2023 deel uitmaakt van de catalogus van het prestigieuze Deutsche Grammophon. Pianist Prach Boondiskulchok zal daarbij steeds op unieke piano’s spelen, niet alleen de Stein-pianoforte en de Erard uit 1836, maar ook een Engelse Broadwood-piano en een Weense piano van Nanette Streicher. We zijn alvast benieuwd naar de resultaten!
Frederic Delmotte