In 2017 liet het jonge Spaanse vocale kwartet Cantoría zich opmerken tijdens de International Young Artist’s Presentation (IYAP) met hun vertolking van Spaanse ‘ensaladas’ (Spaans voor ‘salade’, een genre van polyfone wereldlijke muziek waarin talen, dialecten en onzinnige quodlibets worden gemengd). Hun expressieve en levendige manier om via de muziek contact te maken met hun publiek was erg verfrissend. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het ensemble het ondertussen erg goed doet. AMUZ sprak met artistiek leider Jorge Losana over het parcours dat Cantoría sindsdien aflegde en over hun concertprogramma tijdens Laus Polyphoniae.
Jorge: Ik herinner me onze deelname aan IYAP nog levendig. Het kwartet bestond nog maar amper een jaar en dit was een van onze eerste buitenlandse activiteiten. In de zomer van 2017 stonden we in de fringe-programma’s van het MA festival in Brugge en het Festival Oude Muziek in Utrecht én waren we geselecteerd voor IYAP in Antwerpen. Met name de coachings in IYAP door Raquel Andueza en Peter Van Heyghen waren zo waardevol! Die deelname heeft ons echt vooruit gestuwd. Het volgende jaar stonden we daardoor nog sterker op het podium en werden we geselecteerd voor het driejarige Europese EEEmerging+ programma ter ondersteuning van jonge muziekensembles. Als ik nu terugkijk op die jaren zijn we geleidelijk gegroeid van een jonge muziekgroep naar een professioneel ensemble. We namen onze eerste cd op met de ‘ensaladas’ van Mateo Flecha, die we ook in 2022 in AMUZ zongen. De afgelopen twee jaar evolueerde Cantoría naar een variabele vocale bezetting en zingen we ook vaker religieuze polyfonie. De uitdaging hierbij is om onze manier van communiceren met het publiek – zoals we dat doen wanneer we de exuberante ensaladas zingen – te vertalen naar dit andere polyfone repertoire. Ik vind het belangrijk dat we de muziek zingen volgens de principes van de historische uitvoeringspraktijk, maar dat we communiceren op een hedendaagse manier naar en met ons publiek. Het is een zoektocht en een proces om de zogenaamde ‘vierde wand’ te doorbreken bij het uitvoeren van deze religieuze muziek. Ook in dit repertoire willen we het publiek deelachtig maken aan de beleving van de muziek, ongeacht of iemand gelovig is of niet.
Juan Navarro of toch niet?
In Laus Polyphoniae zingen we religieuze muziek van Tomás Luis de Victoria en brengen we de muziek van Juan Navarro opnieuw onder de aandacht. Hij was een leerling van Cristóbal de Morales, een collega van Francisco Guerrero en de leraar van Victoria. In zijn tijd was Navarro’s muziek te horen in tientallen kerken en kathedralen in Spanje. Toch is hij in de loop der tijd – ook in Spanje – grotendeels vergeten en is het hoog tijd om zijn muziek opnieuw uit te voeren. Ik stootte een paar jaar geleden bij toeval op zijn muziek toen ik een boek met religieuze muziek vond. Het boek bevatte muziek voor alledaags gebruik – om vespers te zingen – maar het was helemaal niet waardevol of uniek. Er stond heel wat muziek in van Navarro die ook ik als componist niet kende maar wel zeer de moeite vond. Dat was de aanleiding om meer muziek van hem te zoeken en te ontdekken. Navarro is misschien nog het meest bekend om zijn Magnificat, In exitu en Lauda Jerusalem, omdat deze drie composities in de 19de eeuw werden opgenomen in een musicologische verzameling van Spaanse renaissancemuziek. Maar uit recent onderzoek van musicologe Maria Gembero blijkt dat ze misschien toch niet van Navarro zijn.
Monofonie & polyfonie
De overige werken van Navarro in ons programma zijn alleszins wél van hem, want afkomstig uit Psalmi, hymni ac Magnificat, een postuum eerbetoon in de vorm van een gedrukte uitgave uit 1590 met zijn composities. De psalmen hierin zijn gecomponeerd in antifonale stijl: afwisselend wordt een vers gezongen in het gregoriaans en als een meerstemmige toonzetting waarbij de gregoriaanse melodie in een van de stemmen als cantus firmus dient.
We zetten in het concert de muziek van Navarro, die nog grotendeels aansluit bij de muziek van de Vlaamse polyfonisten, naast die van zijn leerling Victoria die eerder neigt naar de stijl van Palestrina. Ik denk dat we hierdoor een boeiend Spaans programma in elkaar hebben gestoken. Maar dat oordeel laat ik aan de luisteraars natuurlijk. (lacht)
Robin Steins