Engeland en Frankrijk – twee naties met een eeuwenlange complexe relatie; soms waren ze vrienden, soms elkaars vijand. In 1066 viel Willem de Veroveraar Engeland binnen, wat het startpunt was van de Normandische overheersing in Engeland. Vier Normandische koningen regeerden er, wat een omwenteling teweegbracht op het gebied van de politiek, de sociale structuren en de cultuur.
Met het programma Eer en deugd brengt het Engelse Gothic Voices tijdens Laus Polyphoniae muziek uit die periode. Julian Podger, tenor van het ensemble, vertelt enthousiast over de geschiedenis tussen het Europese vasteland en Engeland, en het concept van het concert. “Je ziet dat de Franse en Engelse muziekcultuur elkaar eigenlijk continu beïnvloedden. De muziek die we brengen, is in Engeland ontstaan, maar bevat veel Franse elementen.”
De titel van het programma verwijst naar de boodschap die in veel van die muziek aanwezig is. In die tijd werden er (opnieuw) plannen gesmeed om een kruistocht op poten te zetten. Samen met koning Filips II van Frankrijk en keizer Frederik Barbarossa organiseerde Richard Leeuwenhart de derde kruistocht, die begon in 1189 en tot 1192 duurde. Wanneer je de gezongen teksten leest, valt op dat er een groot draagvlak was voor de kruistochten. “Vanuit ons hedendaagse perspectief zien we in de teksten veel typische middeleeuwse denkfouten”, licht Podger toe. “God is aan onze zijde”, sijpelt in de teksten door. De Engelsen vonden dat zij zichzelf destijds als de rechtvaardigen konden proclameren en dat ze gerechtigheid zouden brengen over anderen. De liederen die we zingen, hebben Latijnse en Franse teksten, maar zijn geen religieuze werken voor de liturgie. Wél waart er door de wereldlijke teksten heen een sterke religieuze ondertoon.”
Gothic Voices is een vocaal ensemble dat in 1980 door musicoloog Christopher Page werd opgericht. De zangers van vandaag zijn niet meer dezelfde als in de beginjaren, maar bij de aanpak van Page hebben ze nog steeds baat. “Christopher hield ervan om de oude bronnen te bestuderen. Na al die jaren plukken we nog steeds de vruchten van het onderzoek dat hij verrichtte.” Vandaag bestaat het ensemble uit Catherine King, Julian Podger, Simon Whiteley en Steven Harrold. De vraag werpt zich op of de muziek destijds ook door een dergelijke kleine groep werd uitgevoerd of eerder door een grotere muziekkapel. “De prestigieuze muziekkapellen zoals we die kennen van de Bourgondiërs, bestonden toen nog niet”, weet Podger. “In de muziek die we in dit programma zingen, werd één partij ook door één zanger uitgevoerd. Dat is af te leiden uit de muziek zelf. Bij een conductus is er bijvoorbeeld geen exacte ritmische notatie. Je kan de melodie heel vrij zingen, of er ook het ritme op kleven van een zogenaamde ritmische modus, maar sowieso moet je in direct contact staan met je collega-zangers. Als er te veel zangers zijn, lukt dat niet.”
Eer en deugd is opgebouwd uit werken van de 11de tot de vroege 15de eeuw en bestaat uit de typische genres van de tijd, zoals Franse chansons, organa en conductussen. De meeste werken zijn anoniem overgeleverd. Wanneer Podger het programma toelicht, begint hij ook meteen melodieën uit de werken te zingen. “Latex silice uit de 13de eeuw is een van mijn favoriete composities, het heeft een prachtig ‘eb en vloed’ van consonanten en dissonanten en een langzaam ritme. Het voelt tegelijk teder en krachtig aan. Maar ook Novus miles uit de 12de eeuw zing ik bijzonder graag. Dat heeft een erg levendig ritme, het is een typisch Gothic Voices-werk, zou ik zeggen.” En hij zingt verder.
Frederic Delmotte