In de concerttitel Overgave en verlossing: Stem troost ziel ligt een essentie besloten: de menselijke stem is het meest directe en pure instrument. Ze draagt onze emoties zonder filter, resoneert diep in ons lichaam en dat van de ander. De magie van stemmen in een a-capella-ensemble is dan ook een overtreffende trap van die essentie, want zonder instrumentale begeleiding worden stemmen klank en kleur, weven ze zich samen tot een levend geheel dat zowel intiem als groots kan zijn. Je hoort niet alleen de noten, maar ook de ademhaling, en de kwetsbaarheid van elke stem. Wat volgt, is een overgave aan samenzang en in het beste geval een verlossing door harmonie. En wie beter om ons – voor even – te verlossen uit de hedendaagse beroering dan Apollo5?
De reputatie die deze Britse a-capellaformatie de afgelopen jaren voor zichzelf wist op te bouwen, doet trappelen van ongeduld. Hun concerten worden geprezen om hun harmonie, expressie en technische perfectie, hun samenzang omschreven als een vloeiend klankenpalet, een muzikale reis waarin eenheid en diversiteit samensmelten.
De kunst van harmonie en transformatie
Apollo5 ontstond vijftien jaar geleden uit het verlangen van mezzosopraan Clare Stewart om iets nieuws te creëren. Ze ging op zoek naar gelijkgestemde zangers om een ensemble op te starten: “Getalenteerde stemmen met dezelfde passie: samen onbekend terrein verkennen. We hebben hard, heel hard gewerkt aan de unieke klank van Apollo5. Maar die klank is meer dan de som van onze stemmen – elk van ons brengt iets eigens mee.” Die gedachte vormt sinds het begin de kern van Apollo5: de ‘vijf’ is niet alleen een verwijzing naar het aantal stemmen, maar ook naar vijf unieke verhalen en muzikale werelden. Stewart: “Het is in onze ‘verschillen’ dat we elkaar steeds opnieuw vinden: we verweven ieders uniciteit tot een harmonieuze smeltkroes en distilleren daaruit rijke, veelzijdige concertprogramma’s.” Hun veelzijdige vocale techniek laat hen toe te schilderen met klank, maar het is hun visie op expressie en storytelling die hen erin doet slagen het publiek mee te nemen door verschillende stijlen en sferen heen. “Wie een ticket koopt en vervolgens meer dan een uur in de zaal zit, wil toch verrast worden?”
In zijn vijftienjarige bestaan onderging Apollo5 ook al enkele subtiele transformaties. Stewart: “Elke keer als iemand de groep verlaat, rouwen we. En bij elke nieuwe zanger vervellen we een beetje.” Een nieuwe stem betekent niet enkel een nieuw timbre en andere vaardigheden, maar ook weer unieke passies en interpretaties. “Daardoor zijn we voortdurend in beweging, in ontwikkeling – dat maakt het juist zo bijzonder.” Verandering kunnen omarmen, hoort bij het leven, en het is net die openheid voor evolutie die Apollo5 karakter geeft, terwijl de klankkern intact blijft. In die kern bevindt zich de delicate balans tussen een perfect samengesmolten ensemblegeluid en momenten waarop individuele stemmen mogen schitteren.
Een schatkist aan passiemuziek
Nu prins Carnaval zijn scepter heeft neergelegd en de zotskappen zijn opgeborgen, maken ook de uitbundigheid en vrolijke dwaasheid plaats voor de soberheid en bezinning van de vastentijd. Maar wat voor christenen een periode van verstilling zou moeten zijn, bracht juist een ongekende muzikale rijkdom voort. Want geen feest belangrijker dan Pasen, en voor de twee weken durende passietijd werd dan ook een immense schat aan muziek gecomponeerd. Voor een ensemble als Apollo5, muzikaal gevormd in kerken en kathedralen, opent zich een schatkist. Speciaal voor AMUZ combineren ze daaruit de tijdloze schoonheid van de renaissancepolyfonie van Francisco Guerrero, William Byrd en Thomas Tallis met de expressieve kracht van hedendaagse koormuziek van John Tavener, Ola Gjeilo en Victoria Vita Polevá. De gospels en spirituals vormen een warm en soulvol contrast binnen het programma. Ze brengen een diep doorvoelde spiritualiteit en emotionele intensiteit die afwijkt van de Europese kerkmuziek. En ergens daar middenin weerklinkt Bach als een emotioneel hoogtepunt, een zeldzaam juweel.
Transformatie door lijden – dat mag dan de kerngedachte van de Goede Week zijn, het is ook in een hedendaagse context herkenbaar. Stewart: “We maken allemaal verschillende omstandigheden en moeilijke periodes mee, en het is vaak muziek die ons troost.” Apollo5 gidst ons door een concertprogramma dat een vraag is om hulp, hoop en verlossing.” We horen hoe componisten door de eeuwen heen die menselijke zoektocht naar betekenis beleefden.
Stewart licht toe dat een enkele stem het concert in gang zal zetten. Steeds meer stemmen vallen in, de muziek zwelt aan, maar blijft één geheel. Naarmate het concert vordert, groeit de complexiteit – lagen verweven zich, klanken versmelten – tot het moment komt om terug te keren naar eenvoud. “Dat is het moment waarop we opnieuw enkele eenvoudige stukken introduceren. Want niet alleen onze oren, maar ook de atmosfeer heeft zuivering nodig na al die complexiteit. Al is ‘eenvoudig’ misschien niet het correcte woord. Want wat je hoort, is simpelweg een andere vorm van complexiteit. En misschien is dat ook wel de essentie van de menselijke stem: een schijnbare eenvoud die in werkelijkheid oneindig gelaagd is. Eén stem kan een melodie dragen, kan troosten, roepen, verbinden. Meerdere stemmen samen kunnen een landschap van klank vormen, een ervaring die ons optilt en ergens mee naartoe neemt. Apollo is niet enkel de god van muziek, maar ook die van heling, licht en zuivering. Apollo5 herinnert ons er niet alleen aan dat muziek iets goddelijks in zich draagt, maar doet ons ook vermoeden dat onze stem het meest goddelijke deel van de mens is.
Julie Hendrickx