“Aan het nageslacht: Je bent misschien iets over mij te weten gekomen, hoewel dat twijfelachtig is. Hoe kan immers een onbeduidende en obscure naam ver doordringen in de tijd of ruimte? Als je echter toch van mij hebt gehoord, dan wil je misschien weten wat voor een man ik was. Of wat het resultaat was van mijn werk, waarvan misschien een beschrijving, of in elk geval een titel, je heeft bereikt.” Het zijn de eerste woorden van een merkwaardige brief die dichter Francesco Petrarca in een opwelling neerpent in 1370. Hij is op dat moment 66 jaar. Met zijn brief Epistola posteritati richt hij zich tot toekomstige generaties en vertelt hij over zijn leven, zijn ontmoetingen, zijn ideeën en zijn werk. Wat zou Petrarca opkijken als hij wist dat zijn brief aan de basis ligt van een gloednieuwe artistieke samenwerking van de Belgische ensembles Revue Blanche en Psallentes. We strikten zangeres Lore Binon van Revue Blanche voor een interview.
Wanneer je Petrarca’s brief vandaag leest, lijken het verleden en de toekomst in elkaar over te lopen. Het gebeurt tegenwoordig wel meer dat een concertprogramma oude en nieuwe muziek confronteert. Maar wanneer ik het programma van jullie nieuwe project bekijk, is de vervlechting van vroeger en nu héél ver doorgedreven?
“Absoluut. Met Revue Blanche realiseerden we eerder al een project waarin we barokmuziek in een hedendaags jasje staken, maar dit is iets helemaal anders. Nu gaan we echt aan de slag met muziek uit de renaissance enerzijds en hedendaagse composities anderzijds, waarin her en der elektronica aan bod komt. De twee werelden lijken ver uit elkaar te liggen, maar dat is slechts schijn. Door de vele raakvlakken wordt de confrontatie van beide muziekperiodes een heel interessante ervaring.”
Als zangeres zing je doorheen de voorstelling met beide ensembles en ben je dus betrokken bij de twee werelden?
“Ze hebben me al het “overstekend wild” genoemd [lacht], en dat is het inderdaad wel een beetje. Het moet worden gezegd dat Revue Blanche in deze voorstelling niet echt als kwartet optreedt. We spelen solowerken of voeren muziek uit in combinatie met Psallentes. De solistische muziek van de componist Salvatore Sciarrino vertegenwoordigt zo de idee van het individu tegenover het collectief – Psallentes in dit geval – dat als een soort Grieks koor commentaar geeft. In het werk van Michael Pisaro-Liu zijn we dan weer allemaal samen te horen.”
Hoe zijn jullie bij deze hedendaagse componisten terechtgekomen?
“De muziek van de Italiaanse componist Sciarrino stond al een tijdje op het verlanglijstje van Revue Blanche. Onze fluitiste Caroline kende zijn repertoire voor solofluit, en we hebben zijn muziek verder verkend. Sciarrino werkt heel veel met stiltes. Alles klinkt ongelooflijk subtiel, hij gaat bijna tot het onhoorbare. Dat lijkt abstract als ik het zo beschrijf, maar hij gaat op zoek naar bijzondere klankkleuren en experimenteert met een soort tijdloosheid. Je zou de muziek van Sciarrino kunnen zien als het geraamte van de muziek. Alle opsmuk is weggehaald, wat overblijft is het sfeervol ritselen van kleppen of het wrijven over snaren. Zijn muziek is dan wel verstild, ze is tegelijkertijd heel krachtig en dynamisch. Zijn muziek werd ooit beschreven als “een vulkaanuitbarsting vanuit de verte”.”
De muziek van Sciarrino hebben jullie uit zijn bestaande repertoire gekozen. Michael Pisaro-Liu heeft totaal nieuwe muziek voor het project geschreven. Wat mogen we verwachten?
“ Uniek voor zijn muziek is dat hij werkt met repetitieve motieven en met vaak puur geïmproviseerde passages. De muziek die hij heeft gecomponeerd voor Psallentes en Revue Blanche duikt op tijdens de sleutelmomenten van de voorstelling. In Petrarca incipit speelt hij bijvoorbeeld met terugkerende cellen die de verschillende muzikanten in andere tempo’s uitvoeren. Deze korte, erg improvisatorisch aandoende werkjes kondigen zijn eigenlijke grote compositie Signs from Petrarch aan, die hij speciaal schreef voor dit project.”
Hoe verhouden deze hedendaagse composities zich tot de ‘oude’ muziek van de componisten Jacopo da Bologna, Guillaume Du Fay of Pierre Abélard?
“De hedendaagse muziek die Revue Blanche apart of samen met Psallentes uitvoert, wordt voortdurend afgewisseld met renaissancegezangen over de liefde of over het geloof in de menselijkheid. Voor de muziek van Jacopo da Bologna put Psallentes uit de Squarcialupi Codex, de grootste muziekbron van het 14de-eeuwse Italiaanse trecento. Vandaar ook de link naar Petrarca, een van de meest geliefde dichters uit die tijd. Vergine bella van Guillaume Du Fay is bijvoorbeeld de allereerste muzikale zetting van een tekst van Petrarca. Die renaissancemuziek klinkt ofwel heel devoot, ofwel heel warmbloedig en liefdevol en wordt dus geconfronteerd met de uitgepuurde muziek van Sciarrino en Pisaro-Liu. Je zal merken dat je plots helemaal anders gaat luisteren naar die oude gezangen.”
Petrarca ligt aan de basis van het project, maar het zijn dus niet enkel zijn teksten die we te horen krijgen?
“Nee inderdaad. Jacopo da Bologna bijvoorbeeld gebruikt andere dichters. Maar de teksten die we zingen, gaan steeds over een vorm van liefde, wat een typisch element is in Petrarca’s gedichten. Het is vooral de brief van Petrarca die in mijn ogen symbool staat voor de brug tussen het verleden en de toekomst, die het DNA van ons project uitmaakt. Daarom maakten we de keuze om renaissancecomponisten werkzaam in Italië te confronteren met de ‘hedendaagse’ Italiaan Salvatore Sciarrino. Ook heeft de nieuwe muziek die de Amerikaan Michael Pisaro-Liu voor ons schreef een link met Petrarca. Zo gaat Signs from Petrarch, het allerlaatste werk van de voorstelling, over het leren waarderen van de herinneringen die een verloren liefde ons nalaat. Ik zie het als een optimistische boodschap en de hoop op een betere toekomst.”
Waldo Geuns
