In 2023 wordt de 150ste verjaardag van Max Reger gevierd. Reger is een fascinerend figuur, zowel wat zijn biografie als zijn muzikale output betreft. Hij was een virtuoos pianist en organist, en een vindingrijk componist die op een heel unieke manier met de muziekgeschiedenis omging. “Regers muziek is het summum van het moderne componeren. Hier wordt de muziekgeschiedenis niet overwonnen of baanbrekend getransformeerd, maar samengevat, toegeëigend, mateloos verslonden, misschien wel op dezelfde manier als waarop Reger koteletten, bier en sigaren consumeerde”, liet musicologe Christiane Wiesenfeldt optekenen (Frankfurter Allgemeine Zeitung). Huelgas Ensemble en pianist Jos Van Immerseel wijden zich aan het koorrepertoire van de Duitse componist. Paul Van Nevel geeft meer uitleg.
We kennen Huelgas Ensemble van de vele uitvoeringen van oude muziek. Waarom wil u net deze muziek van de late 19de, vroege 20ste eeuw uitvoeren?
Daar zijn verschillende redenen voor. De belangrijkste reden is dat Reger, zoals hij ook in een brief aan zijn vriend Busoni schreef, niet alleen vertrouwd was met Bach, maar vooral dat hij geïnteresseerd was om het oude materiaal te gebruiken, dus ook de muziek van vóór Bach, die hij goed kende van de Lutherse religie en Lutherse liederen. Hij was ook vertrouwd met oude Duitse volksliederen. Al dat materiaal wilde hij gebruiken om een nieuw idee van harmonische vormgeving te construeren. Hij wilde dat het publiek verwonderd zou worden. Reger is geen contrapuntvernieuwer, maar wel een harmonische vernieuwer. Hij vormt het idioom en de stijlelementen uit de 16de eeuw om naar zijn eigen harmonische ideeën. Dat was fris en vernieuwend en steeds origineel.
Behalve de harmonie gebruikt hij ook andere stijlelementen uit het verleden. In het achtstemmige stuk Der Mensch lebt und bestehet nur eine kleine Zeit past hij duidelijk het Venetiaanse principe van de dubbelkorigheid toe. Reger blijft altijd origineel en verrassend en is nooit kitscherig of sentimenteel.
Als hij een harmonische vernieuwer was, kan u hem dan in verband brengen met een componist van zijn tijd, Arnold Schönberg?
Schönberg kende de muziek van Reger heel goed, hij vond hem geniaal. Reger probeerde de grenzen van de harmonie weliswaar op een andere manier te verleggen dan Schönberg. We zullen enkele stukken zingen met pianobegeleiding die op de rand van de tonaliteit liggen, maar zijn muziek is van goede kwaliteit. Hij heeft veel instrumentale muziek gecomponeerd, met symfonisch repertoire en orgelmuziek, maar wanneer hij vocale muziek schrijft, doet hij dat met een nauwkeurige aandacht voor de tekstplaatsing.
Waarom wordt zijn muziek dan minder uitgevoerd?
Ik ben geen muziekwetenschapper, maar ik vermoed dat de belangrijkste reden is dat hij vooral bekend is om zijn orgelwerken. Dan laat men al snel de andere, minder spectaculaire facetten links liggen. Bovendien schreef Reger niet altijd de meest eenvoudige muziek. Ze is echter wel harmonisch verrassend en het valt me op dat hij zijn cadensen (slotformules) steeds mooi uitwerkte, vaak met onverwachte grotetertsakkoorden. Ten slotte ontbreekt een goede ‘Gesamtausgabe’ van zijn oeuvre.
Minder bekend werk van Max Reger dus, op 28 september, maar origineel, fris en verrassend. Wat wellicht ook kan worden gezegd van Paul Van Nevels aanpak. Een niet te missen ervaring!
