“Eigenzinnig” en “vrijgevochten”, zo beschrijft de pers de Franse klavecinist Jean Rondeau maar al te graag. Met zijn wilde kapsel, zijn gezellige baard en zijn optredens waarbij hij zelden in een kostuum te zien is, is hij duidelijk een ‘not-so-typical’ uitvoerder van klassieke muziek. Voeg daar nog eens zijn diepgravende interpretaties en muzikale speelstijl aan toe, dan weet je dat je te maken hebt met iemand die zich inzet om het oubollige imago van oude instrumenten omver te werpen.
Een eigenzinnig parcours
Het internationale verhaal van de jonge Jean Rondeau begint in 2012 wanneer hij zich in Brugge laat opmerken als winnaar van de International Harpsichord Competition tijdens het MA Festival. Zijn unieke speelstijl dankt hij aan zijn vele interesses. Na zijn studie klavecimbel bij Blandine Verlet aan het conservatorium van Parijs specialiseert hij zich in basso continuo, orgel, piano, directie, én jazz en improvisatie. De kers op de taart is zijn opleiding aan de Guildhall School of Music and Drama in Londen die hem helemaal klaarstoomt voor de wedstrijd in Brugge in 2012. Rondeau is dan 21 jaar. Hij omschrijft zijn bijzondere parcours later in een interview voor de Philadelphia Chamber Music Blog als volgt:
“Muziek is een hele wereld en vooral een oneindige zoektocht. Hoe meer je in de partituur graaft, hoe meer vragen er aan het licht komen. Om te groeien in het ambacht moet je die twijfels, die regen van vragen gebruiken als inspiratiebron. Het is als filosofie! […] Ik denk dat het nodig is om verschillende perspectieven op het muzikale object te hebben, verschillende hoeken, om te proberen van daaruit een rijk, volledig inzicht in de muzikale aspecten te verkrijgen.” (pcmsconcerts.org)
Hooguit tien jaar later speelt Rondeau overal ter wereld op de belangrijkste concertpodia en festivals, en verrast hij steevast met originele projecten. Dit doet hij als solist, als dirigent én als kamermusicus. Momenteel rondt hij bijvoorbeeld een Europese solotournee af met Bachs Goldbergvariaties. Daarnaast is hij een van de oprichters van het Nevermind Quartet (fluit, viool, viola da gamba en klavecimbel) en maakt hij jaarlijks tournees met luitspeler Thomas Dunford. Zijn diverse muzikale achtergronden verwerkt hij in zijn projecten. Rondeau linkt barok aan oosterse muziek met het project Jasmin Toccata of combineert de oude meesters met jazz. Het klavecimbel leent zich er uitstekend voor, toont hij ons.
In de huid van een virginalist
Rondeau was al eerder te gast in AMUZ en dit keer wordt het een concert met een ‘local touch’. Hij zal een virginaal bespelen, een kleinere vorm van klavecimbel met slechts één snaar per noot, en waarvan het klavier zich aan de lange kant van het instrument bevindt. Het virginaal was erg populair in de late renaissance en aan het begin van de barok. Om het virginaal te bespelen legden muzikanten het instrument aanvankelijk op een tafel of op de schoot, het is pas later dat deze instrumenten een eigen onderstel kregen. Over de herkomst van het woord virginaal is men nog steeds niet zeker. Het zou afgeleid kunnen zijn van het Latijnse woord ‘virga’, wat ‘staaf’ betekent, verwijzend naar een onderdeel van het mechanisme van het instrument. Ook kan de naam verwijzen naar het stemgeluid van een jong meisje (vox virginalis) of naar het woord ‘maagd’, omdat het instrument meestal werd bespeeld door jonge vrouwen. Anderen beweren dat de naam is afgeleid van de maagd Maria, omdat het virginaal werd gebruikt door nonnen om hymnen ter ere van de maagd te begeleiden.
(beeld: Hans Ruckers the Elder – Double virginal, The Met Museum)
Centraal in het concert van Rondeau staat de klaviermuziek van de zogenaamde ‘virginalisten’, een groep Engelse componisten uit het einde van de 16de, begin 17de eeuw. In Engeland werden op dat moment zowat alle klavierinstrumenten met snaren (dus ook het klavecimbel, het spinet en het klavechord) als ‘virginaal’ benoemd. Voor zijn concert kruipt Rondeau in de huid van de Engelse virginalisten die carrière maakten in Antwerpen. Voorbeelden daarvan zijn John Bull en Peter Philips. Ze waren naar Antwerpen gevlucht om religieuze redenen en werden er de organisten van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. De stad was bovendien aantrekkelijk voor Bull en Philips, omdat de Duitse instrumentenbouwer Hans Ruckers er in 1575 een invloedrijk atelier had opgericht. Rondeau is dan ook erg enthousiast dat hij een kopie van een Ruckers-instrument bespeelt:
“Voor dit concert heb ik het geluk op een heel bijzonder instrument te kunnen spelen. Het is een ‘moeder-en-kindvirginaal’, een replica van een Ruckers-instrument. Het is een twee-in-één-klavierinstrument met zowel een virginaal als een hoger klinkend ‘ottavino’. Beide klavieren kunnen zowel samen als apart worden bespeeld, dat is een typische uitvinding van de familie Ruckers. Hun instrumenten waren van enorm goede kwaliteit én heel innovatief en waren dan ook belangrijke voorbeelden voor de volgende generatie instrumentenbouwers, vooral in Frankrijk.”
De Ruckers-instrumenten inspireerden Bull en Philips tot dansante en virtuoze muziek. De lichte aanslag van het virginaal liet componisten namelijk toe om heel snelle passages te schrijven, voor het eerst ook in de linkerhand. En die virtuositeit vindt Rondeau niet enkel bij de Engelse componisten:
“Het is frappant dat de ‘Antwerpse’ klavierwerken van Bull en Philips én die van de plaatselijke Vlaamse componisten elkaar héél sterk hebben beïnvloed. Daarom wissel ik de muziek van de Engelse virginalisten af met de muziek van Vlaamse componisten zoals Peeter Cornet. Ik bouw mijn programma’s graag op aan de hand van een overkoepelend thema. Alle werken, hun volgorde, de afwisseling van toonaarden en karakters … alles moet bijdragen tot een muzikaal verhaal dat de verbanden tussen de muziekwerken duidelijk maakt of ze net in vraag stelt. Enkel zo geef je je publiek een echte muzikale ervaring mee.”
Waldo Geuns
