Benjamin Alard brengt een unieke bloemlezing van uitgegeven werken van Georg Friedrich Händel, Domenico Scarlatti, Jean-Philippe Rameau, Antonio Vivaldi en Johann Sebastian Bach mee naar AMUZ. Van die vijf componisten die in dezelfde tijd leefden en werkten, selecteerde Alard muziek die ze in Amsterdam, Londen, Parijs en Leipzig publiceerden tussen 1711 en 1741. Er lijkt geen twijfel over te bestaan dat elk van de componisten op de hoogte was van het werk van zijn tijdgenoten. Reis op 27 oktober met ons mee op een denkbeeldige tocht door Europa! En maak hier alvast kennis met onze ervaren reisleider, Benjamin Alard.
U bent een bezige bij, hoe moeten we ons dat voorstellen?
In de zomer heb ik meerdere concerten gespeeld, zoals in Parijs en Angoulême, en ook in de herfst ga ik op tournee. Daarnaast ben ik organist-titularis aan de Église Saint-Louis-en-L’île in Parijs. Daar staat een door Bernard Aubertin recent gebouwd instrument, dat gebaseerd is op Noord-Duitse modellen uit de barok. Mijn contract stipuleert dat ik de muziek verzorg voor de liturgische diensten op zaterdag en zondag, en maandelijks een concert speel. Maar sinds 2019 is het orgel verborgen achter een beschermend doek, want de kerk wordt gerestaureerd. Die werken kunnen nog zes maanden tot een jaar duren. Daarom worden de concerten nu op andere plaatsen georganiseerd, zoals in de Temple du Foyer de l’ me, een protestantse kerk in de buurt van de Place de la Bastille. Ik heb er ook al cd’s opgenomen. Verder speel ik ook in de Chapelle Saint-Louis de la Salpêtrière, de kapel van het beroemde hospitaal. Recent heb ik er nog concerten gespeeld met de flamencodanser Israel Galván.
Een project dat u na aan het hart ligt, is de integrale opname van Bachs oeuvre voor klavier. Over hoeveel cd’s spreken we hier?
Hoeveel cd’s het worden, weet ik niet exact, maar het gaat in totaal toch over achttien volumes, waarbij elk volume twee of drie cd’s telt. Ik hoop om binnen vijf of zes jaar alles af te ronden, maar we worden in het leven steeds met verrassingen geconfronteerd. Dat is wel fijn en fascinerend, want ik kan de zaken wel uitstippelen, maar uiteindelijk kan alles anders verlopen. Ik heb wel heel veel geluk met Harmonia Mundi, het erg solide cd-label dat openstaat voor nieuwe ideeën. Dat maakt het volledige traject ook zo rijk. Het volume 7, met het Orgelbüchlein BWV 599-644, wordt binnenkort uitgebracht, en volume 8 is ook al ingeblikt. Vanaf de lente zal ik me op de volgende volumes toeleggen.
Heeft u de volgorde van de werken in het traject vastgelegd?
Ik heb het project min of meer chronologisch opgebouwd rond het leven van Bach. We kennen niet altijd de exacte compositiedatum van Bachs werken, zeker niet van de vroege werken, maar we kunnen ons wel baseren op stijlkenmerken of invloeden. Ik werd bijgestaan door Jean-Claude Zehnder die mijn docent was aan de Schola Cantorum in Bazel. Hij heeft over de vroege carrière van Bach gepubliceerd en werkt ook aan een boek over Bachs periode in Weimar.
Nu ga ik wel aan de slag met de meer bekende werken en de werken die tijdens Bachs leven al werden gepubliceerd, zoals de partita’s voor klavier. Dat maakt de ordening in het project gemakkelijker. Het is alleszins een project dat mijn hele werk en leven structureert!
Zou u ook nog het complete oeuvre van Scarlatti willen opnemen?
Nee, ik denk van niet. Scott Ross die in 1989 is overleden, heeft reeds alle sonaten opgenomen. Ik zou maar weinig respect tonen voor zijn unieke prestatie als ik hetzelfde deed. Misschien wil ik wel zijn Essercizi per gravicembalo opnemen. Wat ik leuk vind aan mijn Bach-project, is dat geen enkel andere muzikant het volledige oeuvre voor klavierinstrumenten – zowel voor klavecimbel als voor orgel – heeft opgenomen.
In AMUZ zal u niet alleen Bach spelen, maar ook Scarlatti, Rameau en Händel.
Het idee is gegroeid na gesprekken met de programmatoren van de stichting Juan March in Madrid. Zij wilden een concertreeks organiseren rond Domenico Scarlatti. Ik hou uiteraard wel van Scarlatti, maar ik heb zijn muziek nooit in detail bestudeerd. Toen ik zijn werken begon door te nemen, heb ik me niet zozeer gericht op het uitgebreide repertoire dat in handschrift is overgeleverd, maar wel op het oeuvre dat in zijn tijd wel werd uitgegeven, zoals de Essercizi per gravicembalo. Op die manier is het complete concertprogramma opgebouwd: met muziek van componisten die in hun eigen tijd werd gepubliceerd, zoals de Partita’s van Bach, de Essercizi van Scarlatti, en enkele werken van Händel en Rameau. Maar er is ook een klaviertechnische en muzikale link tussen de werken. Sommige passages uit Bachs Goldbergvariaties zijn gemakkelijk te verwarren met muziek van Scarlatti, want de schriftuur is werkelijk identiek.
Wat alle werken op het programma ook met elkaar verbindt, is de toonsoort, sol groot of sol klein.
Bach heeft zijn Goldbergvariaties in sol groot gecomponeerd, een zeer heldere toonsoort. Er zijn slechts twee variaties in sol klein. Toen ik de muziek doornam, kreeg ik het idee om het gegeven van de toonsoort verder uit te werken. Ik begon de verschillende werken aan elkaar te rijgen en er ontstond een ononderbroken tableau van werken in sol groot en sol klein. Sol groot is altijd helder, maar voor Johann Mattheson was sol klein de mooiste toonsoort. Het is geen toeval dat ook Bach en Scarlatti enkele van hun mooiste werken in sol klein hebben gecomponeerd, dat is namelijk een heel genereuze toonsoort, zelden triestig, en er zal steeds nog licht blijven doorschemeren. Het is ook een toonsoort die goed klinkt op het klavecimbel. De laagste toon bij de meeste instrumenten is een sol, en de hoogste een re. Je kan dus een breed spectrum verkennen op het klavier. Ik denk dat Bach de Goldbergvariaties daarom in sol heeft gecomponeerd.
