Tore Denys, afkomstig uit het West-Vlaamse Roeselare, woont al jaren in Wenen. Vanuit de Oostenrijkse hoofdstad leidt hij zijn ensemble Dionysos Now! Het kernrepertoire van het ensemble is polyfonie uit de renaissance. Voor één specifieke componist slaat Tores hart wat sneller; Adriaen Willaert. In AMUZ wijdt het ensemble een volledig concert aan de componist die in Italië furore maakte.
AMUZ: Er is lang onduidelijkheid geweest over de geboorteplaats van Willaert. Is hij nu in Roeselare of in Brugge geboren?
Tore: Uiteraard is hij in Roeselare geboren! Men heeft lang aan Brugge gedacht door de link te leggen met zijn broer die in de Sint-Donaaskerk zong in Brugge. Dat was de kathedraal die op de Burg stond, maar tijdens de Franse revolutie was afgebroken. Een andere aanwijzing was dat Willaert twee reizen had ondernomen van Italië naar België, onder andere naar Brugge. Daar werd Laus tibi sacra rubens uitgevoerd, een motet dat hij voor de heilige bloedkapel had gecomponeerd. We weten zelfs dat hij als betaling enkele wijnkruiken heeft ontvangen. Dat waren echter magere bewijzen, en vanaf de jaren 1970 doken er bronnen op in Roeselare. Uit inboedelbeschrijvingen en testamenten is gebleken dat de familie Willaert in de buurt van het Sterrebos in Rumbeke woonde, een gehucht van Roeselare. Willaert heeft veel reizen ondernomen, onder andere naar Hongarije en Oostenrijk, en telkens heeft hij een testament opgesteld, waarin de familie uit Rumbeke werd vermeld. Er is dus eigenlijk geen twijfel meer dat hij van Rumbeke-Roeselare afkomstig is. En toch zie je in naslagwerken nog Brugge vermeld staan.
Waarom spreekt de muziek van Willaert je zo aan?
Ik voel me erdoor aangetrokken, omdat het moeilijke muziek is, in die zin dat ze heel ‘compact’ is gecomponeerd. Tijdens de eerste coronagolf heb ik voor de stad Roeselare een Willaert-wandeling uitgewerkt: mensen konden op verschillende plekken in de stad QR-codes vinden, als ze die scanden, konden ze op hun smartphone filmpjes bekijken en audiofragmenten beluisteren. Ik heb daarvoor onder anderen Paul Van Nevel geïnterviewd, die toegaf dat hij te weinig aandacht heeft geschonken aan Willaert. Hij was beter thuis in de muziek van Cipriano de Rore, de leerling van Willaert, maar de muziek van Willaert zelf vond hij best complex.
Moeten we nu schrik hebben om die te beluisteren?
Je moet gewoon de juiste sleutel vinden om die muziek uit te voeren. Je mag ze helemaal niet vlak uitvoeren, dus niet alle werken in steeds hetzelfde tempo, want dan krijg je inderdaad de ene cordon bleu na de andere schnitzel. De muziek moet transparant blijven en een tempo vinden dat bij de tekst past, want de tekst is essentieel. Als je die balans vindt, dan wordt de muziek van Willaert verbluffend emotioneel en mooi. Dat hoor je meteen in die mis die we zullen uitvoeren, de Missa Mittit ad virginem. Sublieme muziek.
Hoe heb je die mis ontdekt?
Door de COVID-crisis had ik zoals zovele muzikanten opeens geen werk meer. Ik dacht na over projecten van een tiental jaar geleden toen ik in het Brusselse Kathedraalkoor zong onder leiding van Erik Van Nevel, en ik herinnerde me de muziek van Willaert. Het waren de bekende werken die we toen zongen, zoals O magnum mysterium en Vecchie letrose. Maar ik vond het vreemd dat ik eigenlijk nooit andere muziek van hem had uitgevoerd. Tijdens het opruimen van mijn kasten – een typische coronabezigheid – viel mijn oog op een stapel partituren van Willaert. Waarom maak ik daar geen werk van, dacht ik! En kijk, ondertussen hebben we met Dionysos Now! al onze derde Willaert-opname gemaakt. Ik heb veel kopieën van partituren verzameld die afkomstig zijn uit de collecties van het Vaticaan of de Beierse staatsbibliotheek, en daar heb ik dan mijn eigen editie van gemaakt.
Is dat ook het geval voor de Missa Mittit ad virginem die je zal uitvoeren in AMUZ?
Inderdaad, ik heb de originele bronnen met elkaar vergeleken en fouten gecorrigeerd. De mis is eeuwenlang niet uitgevoerd. De primeur is dus voor AMUZ! Enkele weken geleden hebben we een andere mis opgenomen, de vijfstemmige Missa Sine nomine, een prachtig werk. Hoe langer ik me met Willaert bezighoud, hoe meer zijn muziek me fascineert, en hoe verbazender het is dat niemand anders zijn muziek uitvoert. Ik beschouw het als Roeselarenaar als mijn taak om zijn muziek te promoten. Het is toch indrukwekkend dat een Vlaming 35 jaar lang aan San Marco in Venetië heeft gewerkt, een van de belangrijkste religieuze instellingen in Italië! Hij heeft er de muziekkapel geleid, onderwezen en muziek gecomponeerd. In Roeselare hebben ze een standbeeld voor Willaert opgericht, maar het is vooral door zijn muziek uit te voeren, dat je hem eert. Ik beschouw dat als mijn missie.
Je maakt daarbij ook gebruik van moderne media.
Ik sprak al over de Willaert-wandeling in Roeselare en de bijbehorende website. Je kan thuis dus ook heel wat filmpjes bekijken. Ik heb met Paul Van Nevel gesproken, met Dirk Brossé, en met Wim Opbrouck heb ik het gehad over improvisatie. Ik wil de drempel naar polyfonie verlagen, op diverse manieren. Ik heb ook een grote passie voor de schilder Léon Spilliaert. Op een dag ben ik naar Mu.ZEE getrokken in Oostende – waar een mooie collectie van zijn werken hangt – met het voorstel om beeld en muziek met elkaar te verbinden. Wie de schilderijen bekijkt, kan dus een QR-code scannen en naar de polyfonie luisteren, waarvan ik vond dat die bij Spilliaert paste. Op een van mijn opnamen wordt de cover gesierd door een kunstwerk van Spilliaert. Daarnaast houd ik ook van hedendaagse kunst. Op de covers van mijn andere platen staan kunstwerken afgebeeld van Honoré d’O en Nick Ervinck. De Now! in Dionysos Now! verwijst naar het feit dat we vandaag leven. De gevoelens van de mensen vandaag zijn niet anders dan die ten tijde van Willaert. Maar Now! verwijst ook naar de intrinsieke kwaliteit van muziek, naar het feit dat je de kunst op het moment zelf maakt.
Frederic Delmotte
