Dirigent Martijn Dendievel duikt in de wereld van Louis Andriessen, componist met een compromisloze stijl, rauwe energie en impact op de hedendaagse muziek. Hoe dirigeer je georganiseerde chaos? Wat betekent die rebellie nu eigenlijk, en hoe past dit in het kraam van Martijn Dendievel? Een prikkelend gesprek over durf, vernieuwing en de kracht van geluid.
Hoe is dit bijzondere project tot stand gekomen? Mensen associëren jou misschien meer met het dirigeren van het grote symfonische repertoire?
Ik werk sinds het begin van mijn carrière regelmatig samen met I SOLISTI. Een eerste samenwerking was in het kader van hun Composer Academy. Componisten schreven toen muziek voor een stomme film, en wij voerden die uit. Heel bijzonder. Het is een jaarlijkse traditie geworden waar ik erg naar uitkijk. Van daaruit ben ik steeds meer met hen gaan samenwerken, ook rond andere producties, maar telkens met nieuwe muziek en creaties. Wat ik zo fijn vind aan I SOLISTI, is dat ze werken met uiterst gemotiveerde musici die zich blijven ontwikkelen, ook buiten hun orkestwerk.
Had je meteen een klik met de muziek van Andriessen of moest je eraan wennen?
Ik vind Andriessen heel bijzonder, omdat hij zo typisch Nederlands is in zijn muziek: hij zegt waar het op staat, zonder franjes. Ik woon zelf in Nederland, mijn vriendin is Nederlandse, en ik waardeer die directe benadering. Zelf ben ik een grote fan van minimal music. Andriessen is geen minimalist, maar zijn muziek vertoont zeker overeenkomsten met die stijl. Zijn werk is helder, direct en dat vond ik meteen aantrekkelijk. Ik ben trouwens ook een grote fan van De Staat en Workers union. Het concept is geweldig en werkt enorm meeslepend.
Andriessen wordt vaak als een rebel gezien. Zie jij ook een beetje een rebel in jezelf?
Zeker. Ik probeer altijd vernieuwend te zijn in mijn concertconcepten, ben steeds op zoek naar onbekende stukken en componisten. Dat kan soms wat polariserend werken, want niet iedereen is daar even enthousiast over. Maar wie niet waagt, niet wint, vind ik.
Ik voel me ook echt aangesproken door het protest in Andriessens muziek. Die is niet zo uitdagend als die van Kagel of Poppe bijvoorbeeld, maar ze is wél vernieuwend, heeft een sterke boodschap, en dat fascineert me. Andriessen heeft altijd geprobeerd buiten de paden te treden. Hij dacht ‘modern’ en heeft de technologische media niet nodig gehad om een taal van protest te bedenken. Zijn boodschap en filosofie zijn erg krachtig.
Workers union is bijna georganiseerde chaos. Hoe moeilijk is het voor een dirigent om dit technisch in goede banen te leiden, zonder de energie van het stuk te verliezen?
Voor de dirigent is het eigenlijk niet zo moeilijk, ik moet vooral de maat slaan en ervoor zorgen dat we de afgesproken herhalingen niet vergeten. (lacht) De grootste uitdaging ligt bij de musici zelf, die permanent aan het blazen zijn. We hebben inmiddels een versie gevonden waarbij ze af en toe even rust kunnen nemen, zodat ze niet oververmoeid raken. Maar het is zeker een fysieke en mentale uitdaging voor hen, en die moet je goed managen.
Hoe relevant is Andriessens muziek vandaag?
Ik denk dat Andriessen juist nu erg relevant is vanwege zijn rebelse karakter. Zijn boodschap is erg uitgesproken, zijn muziek nog steeds heel krachtig, ze raakt veel mensen. In Nederland heeft hij een grote achterban, en dat is niet voor niets. Het conservatorium in Den Haag heeft een ruimte naar hem vernoemd, dat zegt veel over zijn invloed. Zijn muziek wordt ook nog steeds vaak uitgevoerd, en ik denk dat hij nog altijd erg invloedrijk is in de wereld van de hedendaagse muziek.
Hoe past dit concert binnen jouw carrière als dirigent?
Ik probeer elk jaar tijd vrij te maken voor deze veelzijdige projecten met I SOLISTI, ook al is dat soms tegen de wens van mijn agent. (lacht) Maar ik waardeer de missie van I SOLISTI enorm. Het niveau van de musici is ontzettend hoog, en ik heb nergens anders de kans om mij op die manier onder te dompelen in de wereld van de moderne muziek. Ik apprecieer de mensen, de musici en het project I SOLISTI zeer sterk. Door deze sporadische samenwerking val ik ook niet onder de categorie ‘dirigent van hedendaagse muziek’. Helaas duwt de sector je vaak in dat soort hokjes, en dat probeer ik te vermijden.
Hoe voel je je bij het label ‘beloftevolle jonge dirigent’? Zie je jezelf nog zo?
Het is grappig, want ik ben inderdaad nog steeds een jonge dirigent wanneer je kijkt naar de cijfers, maar ik weet eigenlijk niet vanaf welke leeftijd dat label niet meer van toepassing is. Het is natuurlijk ideaal voor de communicatie als iemand als ‘jong talent’ wordt gepresenteerd. En ik voel me nog steeds jong in mijn werk. Ik ben dankbaar voor de kansen die ik krijg, maar ben ook realistisch. De muziekwereld is enorm competitief, en niets is ooit vanzelfsprekend. Dus ik blijf hard werken.
Mocht je de kans krijgen om een concertreeks te maken rond nieuwe muziek, welke componisten zou je dan zeker aan bod laten komen?
Ik ben een enorme fan van minimal music, dus Steve Reich staat absoluut op die lijst. Een van mijn mooiste ervaringen als dirigent was het leiden van Music for 18 musicians voor Reichs 80ste verjaardag. Daarnaast heb ik veel respect voor iemand als Annelies Van Parys, een fantastische componiste. Natuurlijk vergeet ik het werk niet van wijlen Luc Brewaeys en Wim Henderickx. Met Wim waren we nog in gesprek over toekomstige projecten toen hij veel te vroeg kwam te gaan. Iemand als Allan Pettersson zou het publiek ook moeten leren kennen! Echt de moeite.
En wat zou het publiek kunnen voelen bij Andriessens muziek, ondanks het abstracte karakter?
Andriessens muziek heeft emotie en een soort interessante breekbaarheid in zich. Kijk maar naar het laatste deel van M is for Man, Music, Mozart, dat is intens, fragiel, en het doet iets met een mens. Ook al lijkt het in eerste instantie misschien abstract, er zit veel meer achter. Het is geen intellectuele oefening; het is muziek die de ziel kan raken. Andriessen vergeet zijn publiek zeker niet.
Wat zou je ten slotte aan het publiek willen meegeven?
Ik zou willen zeggen: kom met nieuwsgierigheid naar het concert. De muziek die we uitvoeren is bijzonder, zeker voor een plaats als AMUZ en de akoestiek daar. Het wordt een verrassende auditieve ervaring. Een uitdaging, maar eentje die zal lonen. We hopen dat het publiek wordt geraakt door de energie en de intensiteit van de muziek.
Jasper Gheysen
