Het echtpaar Robert en Clara Schumann behoort in het midden van de 19de eeuw tot het kruim van het Duitse muziekleven. Robert was bekend als componist, dirigent en muziekcriticus en Clara was een gevierde concertpianiste. Robert Schumanns vroege pianowerken werden aanzienlijk beïnvloed door zijn relatie met Clara. Op 5 september 1839 schreef Schumann aan zijn voormalige professor: “Zij was praktisch mijn enige motivatie voor het schrijven van de Davidsbündlertänze, het Concerto, de Sonate en de Novelettes.
Ook Clara componeerde en werd hierin door Robert aangemoedigd ー hij schreef zelfs muziekuitgevers aan om haar werk te publiceren. Sinds hun huwelijk bestudeerden ze geregeld samen partituren van vroegere grootmeesters en van tijdgenoten, waardoor Clara’s composities aan maturiteit wonnen. Toch kwam Roberts componistencarrière op de eerste plaats: gedurende vele jaren waren Clara’s mogelijkheden om thuis te componeren of piano te studeren afhankelijk van de momenten waarop haar man wel of niet mocht worden gestoord. Ondanks haar talent gaf Clara het componeren volledig op na het overlijden van haar echtgenoot in 1856. Het feit dat ze vanaf dan alleen instond voor het onderhoud van haar acht kinderen (geboren tussen 1841 en 1854) en later ook van de kinderen van haar zoon Ferdinand zal hierin ook een rol hebben gespeeld. Zodra Robert in 1854 werd opgenomen in de psychiatrische inrichting van Ellenich gaf de pianiste vrijwel onafgebroken concerten om het gezin te kunnen onderhouden.
Het Davidsverbond
Als gevierd muzikaal koppel waren Clara en Robert Schumann bevriend met andere groten uit de muziekscene. Meer zelfs, in 1833 richtte Robert Schumann een fictieve kring van levende en overleden kunstenaars op onder de naam ‘Die Davidsbündler’ (het Davidsverbond). De levenden kwamen regelmatig bijeen in het Leipziger café ‘Zum Arabischen Coffe Baum’. Het bondgenootschap keerde zich af van oude, conservatieve standpunten en wilde nieuwe wegen openen voor muziek en kunst. De beschermheilige van de Davidsbündler was de bijbelse David, de gekroonde zanger en overwinnaar van de Filistijnse reus Goliath. Volgens een fictief gezegde van Florestan, een pseudoniem van Robert Schumann, was het de taak van de Davidsbündler om “de Filistijnen, muzikaal en anderszins, af te slachten”.
In de traditie van de geheime genootschappen die in die tijd erg populair waren, hadden alle leden denkbeeldige namen. Robert Schumann, de belangrijkste Davidsbündler, noemde zichzelf vaak Jeanquirit of Julius, zijn fictieve personificaties waren Florestan en Eusebius. Zelfs mensen die nooit deelnamen aan de Davidsbündler-evenementen werden door Schumann opgenomen en ook zij kregen denkbeeldige namen. Zo werd Meritis de naam van Felix Mendelssohn Bartholdy of werd Clara Schumann bedacht met de naam Chiarina. Schumann rekende ook belangrijke componisten uit het verleden, zoals Ludwig van Beethoven en Franz Schubert, tot de Davidsbündler.
In 1834 stichtte Schumann het Neue Zeitschrift für Musik, dat tot op de dag van vandaag bestaat! Schumann zelf, die reeds vroeg van een literaire begaafdheid getuigde, schreef heel veel muziekartikelen. Hij had ook verschillende vrienden en collega’s die artikels schreven, ook in het buitenland, zoals Stephen Heller in Parijs.
De dansende Schumanns
Het bondgenootschap en zijn leden speelden herhaaldelijk een rol in Schumanns werken, bijvoorbeeld in de Davidsbündlertänze, opus 6, het Carnaval, opus 9 en de Pianosonate in fis, opus 11. De Davidsbündlertänze zijn achttien stukken voor piano, die Robert Schumann componeerde in 1837. De stukken zijn muzikale dialogen tussen Schumanns personages Florestan en Eusebius. Zij vertegenwoordigen respectievelijk de onstuimige en de lyrische, poëtische kant van Schumanns natuur. Elk stuk is toegeschreven aan een van hen of aan beiden. De karakterstukken zijn zijn meest persoonlijke werk. In 1838 vertelde Schumann aan Clara dat de dansen “veel huwelijksgedachten” bevatten en dat “het verhaal een hele Polteravond (Duits bruiloftsfeest, waarbij oud servies kapot wordt gegooid om geluk te brengen) is.” Hij schreef haar ook dat hij bij het componeren nog nooit zo gelukkig was geweest. Een mazurka (dans in driekwartsmaat met een extra nadruk op de tweede tel) van Clara wordt geciteerd in de Davidsbündlertänze.
Hoe deze intieme muzikale dialogen klinken, kan u zelf ervaren op 14 december in AMUZ. De Belgische pianiste Els Biesemans – eerder te gast in AMUZ tijdens BEETHOVENinPRIMETIME – laat het geluk van Robert Schumann weerklinken in zijn achttien Davidsbündlertänze. Daarnaast krijgen ook enkele namen uit Schumanns Davidsverbond een podium: zijn vrouw Clara alias Chiarina, Stephen Heller alias Jeanquirit, Felix Mendelssohn Bartholdy alias Felix Meritis en Franz Schubert.
Els Biesemans raakte al vroeg gepassioneerd door de wereld van de oude muziek. Het grote respect tegenover de muziek en de waardevolle instrumenten die ze onder handen krijgt, komt tot uiting in een verfijnd, genuanceerd toucher en verfrissende vertolkingen met veel temperament en emotie zonder sentimentaliteit. Met haar eigen Ensemble Elsewhere verkent ze het repertoire van de 19de eeuw. Ze bouwde inmiddels een mooie instrumentencollectie op en woont in Zürich, waar ze het fortepianofestival Flügelschläge leidt. Voor het concert in AMUZ speelt ze op een Erard Concert Grand, gebouwd in 1836 in Parijs, uit de collectie van Chris Maene.
